Language
ဘာသာစကားက မသိနားမလည္မႈေတြရဲ႕ စြယ္စံုက်မ္းၾကီးပဲေပါ႔။ စာလံုးတစ္လံုးက ဘာသာစကားထဲကို ၀င္ေရာက္လာရင္ အေသျဖစ္သြားျပီ။ မသိတာ အေတာ္ေလးၾကာတဲ႔အခ်ိန္မွာမွ စကားလံုးတစ္လံုးက ဘာသာစကားထဲကို ၀င္ေရာက္လာတတ္တယ္။ စကားလံုးတစ္လံုးရိွလာျပီဆိုရင္ ကြ်န္ေတာ္တုိ႕ရဲ႕ သိျမင္မႈကို စကားလံုးက သက္ေရာက္မႈရိွလာတယ္။ ကြ်န္ေတာ္တို႕ဟာ ေလာကၾကီးကို အဲဒီလိုၾကီးျမင္ပါဆိုျပီး စကားလံုးက ေစခုိင္းတယ္။
သိပ္ျပီး သစ္တဲ႔ အေၾကာင္းအရာတစ္ခုကို ပိုင္းျခားသတ္မွတ္ဖို႕လုိတဲ႔အခါမွာ စကားလံုးအသစ္ကို ကြ်န္ေတာ္တို႕တီထြင္တယ္။ ဥပမာ ကြန္ျပဴတာ ဆိုပါေတာ႔။ အသစ္ထြင္တာမ်ိဳးမဟုတ္ဘဲ ရိွျပီးသားစကားလံုးကို ရည္ရြယ္ခ်က္ရိွရိွ အဓိပၸါယ္သစ္နဲ႕ သံုးဖုိ႕ဆိုတာကေတာ႔ သိပ္ခက္ပါတယ္။
ကြ်န္ေတာ္ဟာ lateral thinking ဆိုတဲ႔စာလံုးကို ကြ်န္ေတာ္႔ရဲ ႕ ပထမဆံုးစာအုပ္မွာ သံုးခဲ႔ပါတယ္။ (The Use of Lateral Thinking (1967 မွာထုတ္ပါတယ္။) အေမရိကမွာေတာ႔ New Think ဆိုျပီး ေျပာင္းျပီး နာမည္ေပးခံလုိက္ရတဲ႔စာအုပ္ျဖစ္ပါတယ္။) ကြ်န္ေတာ္ ေတြးေခၚျခင္းမွာ စိတ္၀င္စားလာတာ ရင္းျမစ္ အေၾကာင္းခံ သံုးခုရိွပါတယ္။ အဲဒါကေတာ႔ ကြ်န္ေတာ္ဟာ ရုထ္ဒ္ ပညာသင္ဆုရထားတဲ႔ေက်ာင္းသားတစ္ေယာက္ (Rhodes Scholar) ျဖစ္တာနဲ႕အညီ ေအာက္႔စ္ဖားဒ္ မွာ psychology သင္ရတဲ႔အတြက္ ေတြးဖုိ႕ကို စိတ္၀င္စားလာပါတယ္။ ေဆးသုေတသနမွာၾကေတာ႔ ကြ်န္ေတာ္ ကြန္ျပဴတာ အေတာ္ေလးသံုးရတယ္။ အဲဒီေတာ႔ ကြ်န္ေတာ္က ကြန္ျပဴတာေတြမေတြးႏိုင္တဲ႔ အေတြးမ်ိဳးကို စိတ္၀င္စားလာတယ္။ ကြန္ျပဴတာေတြက တီထြင္ျပီးမေတြးတတ္ဘူး။ တစ္ေယာက္စီေလ႔လာတဲ႔အေပၚမွာ မူတည္ျပီးေတြးေခၚတာမ်ိဳး ...(ဆိုလုိတာကေတာ႔ ေၾကာင္းက်ိဳးဆက္စပ္ေလ႔လာတာမ်ိဳးပါပဲ) ကို မလုပ္ႏုိင္ရွာဘူး။ (creative and perceptual thinking မလုပ္ႏုိင္ပါဘူး)။ ကြ်န္ေတာ္ ဟားဗက္ထ္မွာ သုေတသနဆက္လုပ္တဲ႔အခါမွာ (ေက်ာင္းမ်ားတက္စားေနသလားေတာင္ထင္လာတယ္။ ဖတ္ရင္းနဲ႕) ကြ်န္ေတာ္ခႏၵာကိုယ္ရဲ႕ ေသြးဖိအား (ေသြးေပါင္) နဲ႕ စနစ္ေတြဖြဲ႕စည္းမႈ နဲ႕ဆုိင္တဲ႔ ရွဳပ္ေထြးတဲ႔ကိစၥေတြကိုလုပ္ရတယ္။ အဲဒီမွာ ကြ်န္ေတာ္ self organising စနစ္အေၾကာင္းစိတ္၀င္စားသြားတယ္။
အဲဒီအေၾကာင္းသံုးခု (thinking, perceptual thinking and self-organising systems) ေတြဟာ စုစည္းမိတဲ႔အခါမွာ ကြ်န္ေတာ္ဟာ စာအုပ္ေခါင္းစဥ္ကို အျခားေသာနည္းလမ္းတစ္မ်ိဳးျဖင္႔ ေတြးေခၚျခင္းလုိ႕ ေခၚဖုိ႕လုပ္ထားတယ္။ ေနာက္ေတာ႔ ဂ်ာနယ္လစ္ထ္ တစ္ေယာက္နဲ႕ဗ်ဴးေတာ႔ ဒီစာအုပ္ဟာ အေျဖာင္႔အတုိင္း မဟုတ္ဘူး။ စီစဥ္တက်ေတြးတာလည္းမဟုတ္ဘူး။ ယုတၱိအစဥ္အတုိင္းေတြးတာလည္းမဟုတ္ဘူးကြာ။ တည္႕တည္႕ၾကီးေလွ်ာက္ေတြးေနမယ္႔အစား ျဖန္႕ထြက္ရမယ္ ... ပံုစံေျပာင္းေတြးရမယ္ကြာ ဆိုျပီးေျပာမိရာကေန အဲဒီစကားလံုးရဲ႕ တန္ဖုိးကို အေတာ္ေလးသေဘာက်သြားတယ္။ အဲဒါေၾကာင္႔ပဲ စာအုပ္ကို ျဖန္႕ထြက္ေတြးျခင္းလုိ႕ နာမည္ေပးလုိက္တာပဲ။
အမွန္က Lateral thinking ရဲ႕ တကၠေဗဒ အရ ပိုျပီးျပည္႕စံုတဲ႔ ဖြင္႔ဆိုခ်က္ကေတာ႔ အေတြးအေခၚပတ္တမ္ေတြကို သူတို႕အတိုင္း အေျဖာင္႔အတိုင္းမဟုတ္စြာ ေရြ႕လ်ားျခင္း လို႕ေျပာရမယ္။ အခုေတာ႔လည္း အဲဒီ lateral thinking ကို လူတိုင္းေျပာဆိုေနၾကပါျပီ။ ေအာ႔က္ဖားဒ္ အဘိဓာန္မွာလည္း စာလံုးတစ္လံုးျဖစ္ေနပါျပီ။
Lateral thinking ဆိုတဲ႔ စကားလံုးကို တီထြင္ဖို႕ လုိအပ္မႈႏွစ္ခုရိွပါတယ္။ အိုင္ဒီယာ နဲ႕ ထိုးထြင္းသိျမင္မႈကို ေဖာ္ျပဖုိ႕ လိုအပ္တဲ႔အေျခအေနရယ္၊ အဲဒါဟာ အႏုပညာသမားေတြရဲ႕ အႏုပညာဆန္တဲ႔ တီထြင္မႈဆန္းသစ္မႈေတြနဲ႕လည္းမတူတဲ႔ အေနအထားျဖစ္ဖုိ႕ လိုအပ္မႈဆိုတဲ႔ႏွစ္ခ်က္ပါ။ ဒီစကားလံုးဟာ တီထြင္ေတြးဖုိ႕ လိုအပ္တဲ႔ လူ႕ဦးေႏွာက္ရဲ႕ ယုတၱိ အေျခခံသေဘာတရား ထပ္တူမညီတဲ႔ ပက္တမ္ေတြကို
ျဖတ္သန္းသြားပံုကို ေဖာ္ျပပါတယ္။ ေယဘူယ်ေျပာရင္ေတာ႔ဗ်ာ ...ခင္ဗ်ားဟာ အေပါက္အသစ္ေဖာက္ခ်င္ရင္ အခုေဖာက္ေနတဲ႔ အေပါက္ကို (တြင္းကို) ပိုနက္ေအာင္ ေဖာက္ေနလို႕မရဘူးဆိုတာကို ဒီစကားလံုးက နားလည္သြားေစတယ္။ အခုလက္ရိွ သိမွတ္မႈကို၊ အေတြးအေခၚခ်ိတ္ဆက္ေတြကို ၊ နည္းလမ္းကို ပိုျပီး ၾကိဳးစာပမ္းစားလုပ္ေနတာၾကီးအစား သိမွတ္မႈကို၊ အေတြးအေခၚခ်ိတ္ဆက္ေတြကို ၊ နည္းလမ္းကို ေျပာင္းလဲလုိက္ရမယ္ဆိုတာကို ဒီစကားလံုးကေျပာျပေနတယ္။
ေနာက္ထပ္ တစ္ခုက po လို႕ေခၚတဲ႔စကားလံုးသစ္ကို တီထြင္ဖုိ႕လုိအပ္တာပါပဲ။ (အရင္စာအုပ္ေတြဖတ္တဲ႔သူေတြဆိုဆိုင္ provocation ကို ပိုနားလည္မယ္ lateral thinking tools အေနနဲ႕ သံုးပါတယ္။ ဥပမာ အိမ္ေတြဟာ အမိုးမပါသင္႔ဘူး .....။ အဲဒါဟာ provocation တစ္ခုပါ။ ေတာ္ေတာ္မေထာ္မနမ္းႏိုင္ခ်င္လည္းႏိုင္ပါမယ္။ အဲဒီလို စျပီး အစည္းအေ၀းမွာေျပာလုိက္ရင္ ....။ မသင္႔ေတာ္ဘူး။ ဘာလုိ႕လည္းဆိုေတာ႔ ဆိုတဲ႔အေျဖေတြရလာပါမယ္။ သင္႔ေတာ္တယ္ဆုိရင္လည္း မွန္နဲ႕ အမိုးဆိုရင္ေရာ ဘယ္လုိလဲ ဆိုတာမ်ိဳးေတြ ျဖစ္လာပါတယ္။ ဒီစာအုပ္မွာလည္း နမူနာနည္းနည္းထပ္ေပးပါတယ္။
ကားေတြရဲ႕ ဘီးဟာ ေလးေထာင္႔ျဖစ္သင္႔တယ္။
ေလယာဥ္ပ်ံေတြဟာ ရပ္ရင္ ေဇာက္ထုိးရပ္ထားသင္႔တယ္။ ............အဲဒီလိုဟာေတြကို နမူနာေပးပါတယ္။ ဘာလုိ႕လည္းဆိုေတာ႔ အဲဒါေတြက ကြ်န္ေတာ္တို႕ရဲ႕ ဦးေႏွာက္ၾကီးကို ေျခမနဲ႕လာတို႕သလို အခံရခက္ေစပါတယ္။ အဲဒီေတာ႔ ျပန္တုံ႕ျပန္ပါတယ္။ ဒီလုိေတာ႔မျဖစ္ဘူးေလကြာ ... ဆိုျပီး စျပီးေတြးလုိ႕ရသြားတယ္။ po ေတြကို အတည္ယူဖုိ႕ေျပာတာမဟုတ္ပါဘူး။ ေတြးဖို႕ကို stupid statement တစ္ခုနဲ႕ စက္ႏႈိးလုိက္တာပါ။ အဲဒါေလးကို သူက po လို႕ထြင္လိုက္တာပါ) ဦးေႏွာက္ဟာ သူ႕ရဲ႕ မွ်ေျခအေနအထားကို ေရာက္ေနေအာင္လုပ္ပါတယ္။ ဆိုလိုတာက ခင္ဗ်ားဟာ ကားဘီးေလးေထာင္႔ၾကီးဆိုရင္ ဦးေႏွာက္က ရုန္းကန္ေနတုန္းဘဲ။မဟုတ္ေသးဘူး ....ဒီလိုေတာ႔မျဖစ္ႏိုင္ဘူးဆိုျပီးေတာ႔ ဆက္ေတြးေနမယ္။ သခ်ာၤသမားေတြက po ကိုပိုျပီးနားလည္တယ္။ အားလံုးလက္ခံတဲ႔မွ်ေျခကို သြားဖုိ႕ဆိုတာ အဲဒီ po လုိအပ္တယ္။ ဘယ္ကမွမစရင္ ဘယ္ကိုမွမေရာက္ဘူး။ ဘာသာစကားမွာ အဲဒီ po ဆိုတာၾကီးခ်ိဳ႕တဲ႔ေနခဲ႔တယ္။ အဲဒါေၾကာင္႔တီထြင္ဖုိ႕လိုအပ္ခဲ႔တယ္။
Judgement and boxes
(ဆံုးျဖတ္သတ္မွတ္မႈႏွင္႔ ေသတၱာမ်ား)
ဘာသာစကားဟာ ဆံုးျဖတ္ သတ္မွတ္မႈစနစ္ပါပဲ။ ကြ်န္ေတာ္တို႕သိတဲ႔အရာေတြကို ေသတၱာေတြထဲမွာ ထည္႕ျပီး တံဆိပ္ကပ္ထားတယ္။ ကားဆိုပါေတာ႔ ကားလို႕ျမင္ရင္ အဲဒီကားလို႕သတ္မွတ္ထားတဲ႔ေသတၱာကို အညႊန္းဖတ္ျပီးသိလိုက္သလို ဒါဟာ ကားပဲလုိ႕သိသြားတယ္။ ကား လုိ႕ပဲသတ္မွတ္လုိက္တယ္။ ကား လုိ႕ပဲ ဆံုးျဖတ္လိုက္တယ္။ (ကား လို႕ ပဲ ဆိုတာကိုေတာင္ ေဘာလံုးဂ်ာနယ္ဖတ္တဲ႔သူဆိုရင္ ကားလို႕စ္လို႕ အသံၾကားေနဦးမလားမသိပါဘူး။ စကားခ်ပ္)
ကားဆိုတာနဲ႕ကိုယ္ ကြ်န္ေတာ္တို႕ မွတ္သိစိတ္ထဲမွာ ရိွတဲ႔ ဖုိင္တြဲၾကီးျပန္လွန္လိုက္သလို ကားနဲ႕ပတ္သက္တာေတြ တစ္ခုျပီးတစ္ခုေပၚလာေတာ႔တာပါပဲ။ ကားသည္ ဘာျဖစ္သည္။ ညာျဖစ္သည္ဆိုတာမ်ိဳးေတြေပါ႔။ အခုန ေသတၱာေပၚကပ္ထားတဲ႔ တံဆိပ္ေတြက အမွန္ေတာ႔ ျပင္ပ အရာ၀တၳဳနဲ႕ ကြ်န္ေတာ္တို႕သိျပီးသား ကိစၥနဲ႕ကို ဆက္စပ္ေပးတာပါပဲ။ အဲဒီကားဆိုတဲ႔ စကားလံုးမပါဘဲ ကားဆိုတာၾကီးကို တျခားနည္းေတြနဲ႕ေျပာလို႕ရခ်င္လည္းရမယ္။ ဒါေပမယ္႔ကားကို ကားလို႕ ေျပာလုိက္တာေလာက္ မထိေရာက္ဘူး။ (ဒီေနရာမွာ ၾကံဳလို႕နမူနာေပးရရင္ ကားဆိုတာကို ဒစ္ရွင္းနရီမွာ အဓိပၸာယ္ဖြင္႔တာကိုပဲဖတ္ၾကည္႕ ...ကားလို႕ေျပာလုိက္တာေလာက္မရွင္းဘူး။ ဘာလုိ႕လည္းဆိုေတာ႔ကြ်န္ေတာ္တို႕ဟာ ကားကုိ သိျပီးသား၊ နာမ္တစ္ခုအေနနဲ႕သိျပီးသားကိစၥကို အက်ယ္ဖြင္႔တာဟာ ဦးေႏွာက္အတြက္ အင္မတန္မွ ေ၀႔လည္ေၾကာင္ပတ္ကိစၥျဖစ္ျပီး နားလည္ရခက္လုိ႕ပါပဲ။ software ကို အေပ်ာ႔ထည္လုိ႕ဖတ္လုိက္ရတဲ႔အခါမွာ ကြ်န္ေတာ္ သက္ျပင္းခ်လိုက္မိတာလည္း အဲဒါေၾကာင္႔ေနမွာပါ။)
'is' ဆိုတဲ႔စကားလံုးဟာ judgement လုပ္လုိက္တာပါပဲ။ သူက ျဖစ္တန္စြမ္း၊ ျဖစ္ႏိုင္ေျခရိွတာကိုေျပာတာမဟုတ္ေတာ႔ဘူး။ ဒါက ဒါပဲလုိ႕ သတ္မွတ္ ပိုင္းျဖတ္လုိက္တာပါ။ ျဖစ္ႏိုင္တယ္ဆိုတာကို ေျပာဖုိ႕ၾကေတာ႔ စကားလံုးမရိွေတာ႔ဘူး။ may be လို႕ပဲသံုးၾကတယ္။ (is လို မ်ိဳးတစ္လံုးတည္းမရိွတာကို ေျပာတာပါ။) စကားလံုးေသးေသးေလးတစ္လံုးဟာ ကြ်န္ေတာ္တုိ႕ကို ပုိျပီး ရွဳပ္ေထြးျပီး တိက်တဲ႔နည္းလမ္းေတြနဲ႕ျပင္ပေလာကၾကီးကို သိျမင္သြားေစပါတယ္။
ကြ်န္ေတာ္တို႕မွာ မိတ္ေဆြ(friend)ဆိုတဲ႔ စကားလံုးရိွတယ္။ ရန္သူ(enemy)ဆိုတဲ႔စကားလံုးလည္းရိွတယ္။ အဲဒီစကားလံုးေသတၱာထဲမွာ လူေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားကို ခြဲထည္႕ထားလို႕ရတယ္ဗ်ာ။ ဒီလူေတြက မိတ္ေဆြေတြ မိတ္ေဆြဆိုတဲ႔ တံဆိပ္ကပ္ထားတဲ႔ေသတၱာထဲမွာထည္႕ထားလုိက္ရံုပဲ။ ရန္သူေတြကုိလည္းထုိနည္းလည္းေကာင္းသတ္မွတ္လိုုက္လုိ႕ရတယ္။ ဒါေပမယ္႔ မိတ္ေဆြလည္းမဟုတ္၊ ရန္သူလည္းမဟုတ္တဲ႔သူေတြကိုၾကေတာ႔ ကြ်န္ေတာ္တို႕မွာ မွ်ေျခအေနအထားမွာရိွတဲ႔စကားလံုးမရိွဘူး။ ေမးထူးေခၚေျပာေတြ(aquaintance) ဆိုတဲ႔စကားလံုးပဲရိွတယ္။ အခြန္လာေကာက္တဲ႔သူကို ေမးထူးေခၚေျပာေကာင္လို႕ ခင္ဗ်ားမေျပာဘူး။ ကားျပင္ဆရာကိုလည္း ေမးထူးေခၚေျပာေကာင္လုိ႕ မရည္ညႊန္းဘူး။ မိတ္ေဆြတစ္၀က္ ရန္သူတစ္၀က္ဆိုတာမ်ိဳးကို ကြ်န္ေတာ္တို႕ ဘာသာစကားမွာ ဘယ္လို ေခၚရမလဲမရိွဘူး။ ျပီးေတာ႔ရိွေသးတယ္။ မိတ္ေဆြေတာ႔မိတ္ေဆြ အခက္အခဲၾကံဳေတာ႔ရန္သူျဖစ္သြားတာေတြကို လည္း ပိုင္းျဖတ္ဖုိ႕ခက္တယ္။
Complex Situation
(ရွဳပ္ေထြးေသာအေျခအေန)
သိပ္ခက္ခဲတဲ႔အေျခအေနမွာဆိုရင္ ဘာသာစကားက ပိုျပီးေတာ႔ေတာင္မွမလံုေလာက္ဘူး။ အဲဒီလို အေျခအေနတစ္ရပ္ကို စာေၾကာင္းတစ္ေၾကာင္း၊ ဒါမွမဟုတ္ စာပိုဒ္တစ္ပုိဒ္နဲ႕ေဖာ္ျပလို႕ရႏုိင္တယ္။ ဒါေပမယ္႔ အဲဒီ စာပိုဒ္လိုက္ၾကီးရွင္းထားတာက ကြ်န္ေတာ္တို႕စိတ္ထဲကို ရွင္းခနဲ၀င္ေရာက္မလာပါဘူး။ အဲဒီအေျခအေနကို စကားတစ္လံုးထဲနဲ႕ေဖာ္ျပလို႕မရႏုိင္ဘူး။
နမူနာအားျဖင္႔ ေဖာ္ျပမယ္႔ ညိွႏႈိင္းေဆြးေႏြးမႈကိုၾကည္႕ပါ။
တကယ္လုိ႕ အက်ိဳးအျမတ္ေတြကို ရွင္းရွင္းလင္းလင္းေဖာ္ျပမထားဘူးဆိုရင္၊ ခင္ဗ်ားဟာခင္ဗ်ားရဲ႕ ေတာင္းဆိုမႈကို ေလွ်ာ႔ေပးဖုိ႕ မျပင္ဆင္ထားဘူးဆိုရင္၊ ကြ်န္ေတာ္တုိ႕ အေျခအေနပိုေကာင္းေအာင္ သိပ္မ်ားမ်ားလုပ္ေပးႏိုင္မွာမဟုတ္ဘူး။ ကြ်န္ေတာ္႔ဘက္မွာ ဘာအက်ိဳးအျမတ္ရမလဲဆိုတာကို ခင္ဗ်ားတို႕ဘက္က ရွင္းရွင္းလင္းလင္းေဖာ္ျပေပးေစခ်င္ပါတယ္။
အေပၚမွာ ေျပာထားတဲ႔ ေဖာ္ျပခ်က္ဟာ အေျခအေနတစ္ခုကို ေကာင္းေကာင္းေဖာ္ျပႏိုင္ပါတယ္။ သံုးရတာေတာ႔ အဆင္မေျပလွပါဘူး။ အေျခအေနနဲ႕ အံ၀င္ဂြင္က်ျဖစ္ေအာင္ သံုးဖုိ႕ခက္ပါတယ္။
ကြ်န္ေတာ္တို႕မွာ စူပါမားကတ္ဆိုတဲ႔ စကားလံုးရွိပါတယ္။ အဲဒီစကားလံုးဟာ အေတာ္ေလးကို ရွဳပ္ေထြးတဲ႔ အေနအထားကို ေဖာ္ျပႏိုင္ပါတယ္။ ေစ်းၾကီးတစ္ခုရဲ႕ သေဘာသဘာ၀ကိုျပည္႕ျပည္႕၀၀ ေဖာ္ျပႏိုင္တယ္လုိ႕ဆိုပါတယ္။ အဲဒီေစ်းၾကီးတစ္ခုလံုးရဲ႕ အက်ဥ္းခ်ဳပ္ကို ေဖာ္ျပေပးႏိုင္ပါတယ္။ ဒါေပမယ္႕ကြ်န္ေတာ္တို႕မွာ ႏိုင္ငံေခါင္းေဆာင္ႏွွစ္ေယာက္ မေျဖရွင္းခ်င္လို႕ (ေျဖရွင္းဖုိ႕ၾကိဳးစားလုိက္ရင္ သူတို႕ရဲ႕အေရးပါမႈ ဆံုးရွံဳးသြားႏုိင္လုိ႕)ပစ္ထားတဲ႔အတြက္ေၾကာင္႔ မေျဖရွင္းႏိုင္တဲ႔ဲ႔ ပဋိပကၡ ဆိုတာအတြက္ကြ်န္ေတာ္တုိ႕မွာ စကားလံုးတစ္လံုးမရိွေသးပါဘူး။
အဲဒါေၾကာင္႔ရွဳပ္ေထြးတဲ႔ အေျခအေန အျဖစ္အပ်က္ေတြကို တစ္လံုးတည္းနားလည္သြားႏုိင္တဲ႔ စကားလံုးမ်ိဳးေတြ ဘာသာစကားမွာ မ်ားမ်ားရိွဖုိ႕ လံုး၀လိုအပ္ပါတယ္။ အဲဒီစကားလံုးေတြနဲ႕မႈ ရွဳပ္ေထြးမႈကို ပိုင္ပိုင္ႏိုင္ႏိုင္ လွ်င္လွ်င္ျမန္ျမန္ နားလည္ သေဘာေပါက္ျပီး ဆက္သြယ္လုပ္ကိုင္ႏိုင္မွာျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒီလိုသာ နားလည္ႏုိင္မယ္ဆိုရင္ ကြ်န္ေတာ္တို႕ရဲ႕ အမူအက်င္႕နဲ႕ အေရးတယူေဆာင္ရြက္မႈေတြမွာ အၾကီးအက်ယ္တိုးတက္လာပါလိမ္႔မယ္။ ကြ်န္ေတာ္တို႕ဟာ ေရွးကတည္းက သံုးလာတဲ႔ ဘာသာစကားေသတၱာေတြထဲမွာ ဆက္လက္ျပီး အကန္႕သတ္ခံေနစရာလည္း မလိုေတာ႔ပါဘူး။
Language and Perception (ဘာသာစကားနဲ႕ သိမွတ္နားလည္မႈ)
ဘာသာစကားဟာ ေတြးေတာေျမာ္ျမင္မႈအတြက္ သိပ္ကို တန္ဖုိးၾကီးသလို သူ႕မွာလည္း အားနည္းခ်က္၊ လစ္ဟာခ်က္ေတြရိွပါတယ္။ ဘာသာစကားဟာ သိျမင္မႈ၊ သေဘာတရားနဲ႕ စာလံုးေတြကို ေအးခဲသြားေစတတ္ပါတယ္။ ဘာသာစကားထဲေရာက္ေနျပီးသားစားလံုးေတြဟာ ေနာက္အနာဂတ္မွာ ေျပာဆုိျပဳမူတာေတြ၊ ေတြးေတာတာေတြကိုပါ ဆံုးျဖတ္ခ်ယ္လွယ္လာပါတယ္။ အေစာပိုင္းက ျပခဲ႔တဲ႔ ဥပမာအရ၊ ရန္သူဆိုရင္ ကြ်န္ေတာ္တို႕လက္မခံႏိုင္တဲ႔သူလုိ႕ အဓိပၸါယ္ေပါက္ျပီးသားျဖစ္ေနပါျပီ။ တစ္၀က္ဆိုး၊ တစ္၀က္ေကာင္းတဲ႔သူမ်ိဳးအတြက္ ကြ်န္ေတာ္တို႕မွာ စကားလံုးမရိွပါဘူး။ အဲဒီလို ဘာသာစကားရဲ႕ အၾကမ္းဆန္မႈဟာ သိျမင္မႈကို အက်ိဳးသက္ေရာက္ေစပါတယ္။ ေတြးေတာမႈကိုလည္း အက်ိဳးသက္ေရာက္သြားပါတယ္။ (သူဆိုလိုခ်င္တာက တိတိက်က်ေျပာလို႕ေတြးလုိ႕ မရေတာ႔တာကိုေျပာခ်င္တာပါ။ သူ က enemy လို႕ သံုးတဲ႔အခါ အဲဒီတစ္၀က္ေကာင္းတစ္၀က္ဆိုးေတြကို မေပၚလြင္ေတာ႔ဘူး။ အဲဒါေၾကာင္႔ သူတို႕ကို ထည္႕သြင္းဆံုးျဖတ္တဲ႔အခါ ဘာသာစကားရဲ႕ အားနည္းခ်က္ေၾကာင္႔ အေတြးမွာ လစ္ဟာလာတယ္။ ေဒါင္႔မေစ႔ေတာ႔ဘူးလုိ႕ဆိုလုိခ်င္တာပါ။)
အဲဒါေၾကာင္႔ ကုတ္ဒင္း စနစ္တစ္မ်ိဳးဟာ လူသားေတြ တိုးတက္လာဖုိ႕မွာ လိုအပ္လာပါတယ္။ ဘာသာစကားရဲ႕ အၾကပ္အတည္းကိုေျဖရွင္းဖုိ႕အတြက္ ကြ်န္ေတာ္ ကုတ္ဒင္းစနစ္တစ္ခုကို တီထြင္ထားပါတယ္။ ဒီစနစ္ဟာ ခက္ခဲတဲ႔ အေနအထားေတြကို ရွင္းလင္းေအာင္ကူညီေဖာ္ျပဖုိ႕ပါ။ ဒါကို အင္တာနက္မွာလည္းတင္ထားခဲ႔ပါတယ္။ ကုတ္စနစ္ျဖစ္တဲ႔အတြက္ ဘာသာစကားတစ္မ်ိဳးတည္း သံုးဖုိ႕မလုိပါဘူး။ မတူညီျခားနားတဲ႔ ဘာသာစကားေတြမွာပါ အသံုးျပဳႏိုင္ဖုိ႕ရည္ရြယ္ျပီးတီထြင္ပါတယ္။
တစ္ခ်ိဳ႕ကုတ္ထ္ေတြကေတြက အေသသတ္မွတ္ထားပါတယ္။ ဥပမာ ကြ်န္ေတာ္က ဒီမွာ ကုတ္ထ္ ၅၃ ကြာဆိုရင္ အဲဒီ ကုတ္ထ္ ၅၃ နဲ႕ဆိုင္တဲ႔ အဓိပၸါယ္ထြက္လာပါမယ္။ တျခားလူေတြကလည္း ဒါကုိနားလည္ဖုိ႕ကီး ၉ခုနဲ႕ သေဘာတရားကို သံုးျပီး အမ်ိဳးမ်ိဳးတည္ေဆာက္ႏိုင္ပါတယ္။ ဒီ ကုတ္ထ္ေတြကုိေတာ႔ www.debonocode.org မွာ အေသးစိတ္ၾကည္႕ႏိုင္ပါတယ္။
Zephyr
(ဘာသာျပန္)
Edward De Bono
Think! Before It’s Too Late
Chapter 5, Language
Peace B with U.
