ကဗ်ာဖတ္စာ(၁)

စာဖတ္ျခင္း ကခဂ (ABC of Reading) ဆိုတဲ႔စာအုပ္မွာ ... ကဗ်ာဆရာ Ezra Pound က ေျပာတယ္။ ကဗ်ာဆိုလိုရင္းမွာ အေျခခံသံုးပိုင္းရိွတယ္တဲ႔ ...။ နံပါတ္ တစ္က Melopoeia တဲ႕။ (သူလည္းခမ္းနားခ်င္လို႕ စကားလံုးအခက္ၾကီးေတြသံုးျပတာေနမွာလို႕ ဒီေနရာမွာေတြးမိေသးတယ္။) ကဗ်ာရဲ႕ဂီတ ကိုေျပာတာပါ။ ကဗ်ာမွာ သာယာတဲ႔အသံျဖစ္ျဖစ္၊ မသာယာတဲ႔အသံျဖစ္ျဖစ္ အသံတစ္မ်ိဳးေတာ႔အနည္းဆံုးရိွတယ္။ အသံေတြက ညီခ်င္လည္းညီမယ္၊ ယိုင္ခ်င္လည္းယိုင္မယ္။ အသံတစ္မ်ိဳးေတာ႔ရိွတယ္။ အသံရဲ႕သဘာ၀ကို နားလည္တဲ႔ကဗ်ာဆရာဟာ ကဗ်ာရဲ႕ညိွဳ႕ခ်က္အေနနဲ႕အသံကိုသံုးတယ္။ ေရွးကဗ်ာေတြမွာအသံသာတာကိုသံုးတယ္။ ဆရာၾကီးသခင္ကိုယ္ေတာ္မႈိင္းတို႕ၾကေတာ႔ ဖြဲ႕ေနတဲ႔အဖြဲ႕ေပၚမွာမူတည္ျပီးအသံကိုေျပာင္းလိုက္ေသးတယ္။ ၾကမ္းၾကမ္္းရမ္းရမ္းဖြဲ႕တဲ႕အခါ အသံေတြမာထန္လာတယ္။အသံေတြကို လိုသလိုကစားျပီး ဖြဲ႕ႏြဲ႕လုိက္တဲ႕အခါ ကဗ်ာထဲက အသံေတြဟာ ရုန္းၾကြသက္၀င္လာတယ္။ ကဗ်ာရဲ႕ Tempo ကိုစကားလံုးခြန္အားနဲ႕ေရာအသံနဲ႕ပါ အတင္အခ်လုပ္ထားႏုိင္တဲ႕ကဗ်ာေတြမွာ ရသႏွစ္မ်ိဳးကိုတျပိဳင္နက္ရသလို ကဗ်ာရဲ႕ တိုး၀င္မႈဟာ သြက္လက္ျမန္ဆန္ုလာတယ္။ ကဗ်ာမွာ အသံတစ္ခုရိွတယ္။ ဂီတလို႕ Ezra Pound ေျပာတာဟာ တင္စားတာျဖစ္ႏိုင္တယ္။ တစ္ခ်ိဳ႕ကဗ်ာေတြရဲ႕အသံဟာ ဂီတလို႕ေခၚဖို႕ခက္တယ္။ ဥပမာေပးရရင္ musicals ေတြ classics ေတြနားေထာင္ေနတဲ႔သူအဖို႕ Punk, Alter နဲ႕ Modern Rock အသံေတြဟာ ဂီတလို႕သတ္မွတ္ရခက္ခဲလာသလိုမ်ိဳးေပါ႔။


ဒုတိယတစ္ခုကို Ezra Pound ကဆက္ေျပာတယ္။ မေျပာခင္ ေရေႏြးၾကမ္းခြက္ကို ဆတ္ခနဲမျပီး ဂြပ္ခနဲေမာ႔ခ်လိုက္ေသးတယ္။ ထန္းေၾကာဖ်ာ တပတ္ႏြမ္းၾကီးေပၚမွာ တင္ပလႅင္ေခြထိုင္ရင္း၊ ထန္းလ်က္တစ္ခဲကို ခပ္တည္တည္ေကာက္၀ါးျပီး ဆက္ေျပာတာ။ ဒုတိယတစ္ခုက Logopoeia ။ ကဗ်ာရဲ႕ အသိဉာဏ္နဲ႔စပ္ဆိုင္တဲ႔ အျခင္းအရာတဲ႔။ ကဗ်ာမွာ ဘာမွမပါဘူးဆိုရင္ ဘာလို႕ကဗ်ာဖတ္ၾကမွာလဲ။ ဗလာစာအုပ္လွန္ျပီးပဲေသခ်ာခံစားေနေတာ႔မွာေပါ႔ ...။ ကဗ်ာမွာ အသိဉာဏ္ပါတယ္။ တစ္ခုခုကိုမရွင္းျပရင္ေတာင္ တစ္ခုခုဆီကို သြားေနတဲ႔ကဗ်ာေလးေတြကို ဖတ္ရတာ အသိတရားတစ္ခုခုကို ထိုးထြင္းသိျမင္ေစတယ္။ ကဗ်ာဟာ အသိအျမင္ အယူအဆတစ္ခုကိုေပးတယ္။ ဘာမွမေပးတဲ႕ကဗ်ာလည္းရိွမယ္။ ရသအသိတစ္ခုပဲရိုးရိုးေလးပါတဲ႕ကဗ်ာေတြလည္းရိွမယ္။ Ezra Pound မဖတ္ဖူးဘူးပဲထားလိုက္ၾကရေအာင္။ ဇင္ကဗ်ာေတြလို အခုိက္အတန္႕တစ္ခုကို သံုးေၾကာင္းပဲေရးထားတဲ႔ကဗ်ာမွာလည္း အသိဉာဏ္နဲ႕ဆိုင္တာေတြပါတယ္။ သဘာ၀ဓမၼေတြပါတယ္။ ဆိုလိုတာကေတာ႔ ကဗ်ာရဲ႕ေယဘူယ်ဂုဏ္ရည္ကို ထုတ္ၾကည္႕ရင္ အသိအျမင္နဲ႕စပ္ဆိုင္တဲ႔အျခင္းအရာေတြပါေလ႕ရိွတယ္။ ပါးပါးေလးပါတာလည္းရိွသလို ထူထူၾကီးပါတာလည္းရိွတယ္။


တတိယတစ္ခ်က္ကေတာ႔ Phanopoeia နိမိတ္ပံုဖန္တီးျခင္းလို႕ဆိုပါတယ္။ နိမိတ္ပံုလို႕သံုးလိုက္ရတာ ျမန္မာစကားအေနနဲ႕ဖလွယ္လိုက္လို႕ နည္းနည္းမထိေရာက္သလိုျဖစ္သြားပါတယ္။ သူက image လို႕သံုးပါတယ္။ သူ႕ image ဆိုတဲ႔စကားလံုးကလည္း သူေျပာခ်င္တာကိုမေရာက္လို႕ Ezra Pound က ရွည္ရွည္ေ၀းေ၀းဆက္ရွင္းပါတယ္။ နိမိတ္ပံုအေပၚအာရုံျပဳျခင္းဟာ အသံတစ္ခုျဖစ္ေပၚလာသလိုမ်ိဳးပါပဲ။ အသံဆိုတာ စိတ္ရဲ႕စြမ္းအင္နဲ႕ ရုပ္နဲ႕ ထိခတ္မႈတစ္ခုျဖစ္ေပၚလာတာပါ။ နိမိတ္ပံုရဲ႕ အနက္ရွိဳင္းဆံုး အဓိပၸာယ္ဟာ ကြ်န္ေတာ္တို႕ရဲ႕ ျဖစ္တည္မႈနဲ႕တစပ္တဆက္တည္းက်ေနမႈကုိ သိျမင္ျခင္းပါပဲတဲ႔။ Ezra Pound ရဲ႕ နိမိတ္ပံုဟာ အမွန္တကယ္ျဖစ္ေနတဲ႕ေလာကထဲမွာ ေျခတစ္လွမ္းခ်ထားျပီးေနာက္တစ္ဖက္က စိတ္ရဲ႕အတြင္းပိုင္းမွာ ေျခခ်ထားတယ္။ သူေျပာခ်င္တဲ႔ နိမိတ္ပံုက စိတ္အတြင္းကို တိုး၀င္ေနတဲ႕ နိမိတ္ပံုမ်ိဳးလို႕ ခန္႕မွန္းရပါတယ္။ နိမိတ္ပံုမပါတဲ႔ကဗ်ာဟာ ဘာျဖစ္လဲလို႕ေမးရင္ေတာ႔ ဘာမွမျဖစ္ဘူးလို႕ပဲေျဖရမွာပါ။ Ezra Pound အမွတ္ျခစ္ေပးမယ္ဆိုရင္ေတာ႔ ဒီသံုးခုမပါရင္ အမွတ္ေလွ်ာ႔ခံရေကာင္းခံရမယ္ေပါ႔ေလ။


Ezra Pound က အေရးၾကီးတာတစ္ခုေျပာခဲ႔ပါေသးတယ္။ "Make it new", အသစ္ျဖစ္ေအာင္လုပ္ပါတဲ႔။ ပံုစံအေဟာင္းနဲ႕ တမ်ိဳးတည္းေရးတာနဲ႕ေတာ႕နည္းနည္းကြာပါတယ္။ ဆိုလိုတာက ကဗ်ာေရးတဲ႔သူ၊ စာေရးတဲ႔သူေတြမွာ ကို္ယ္ပိုင္ဟန္တစ္မ်ိဳးစီရိွတတ္ပါတယ္။ အဲဒီကိုယ္ပိုင္ဟန္ကေတာ႔ အျမဲသစ္ေနခ်င္မွသစ္ေနပါမယ္။ စကားလံုးေတြကလည္း အေဟာင္းေတြပဲျဖစ္ေနႏိုင္ပါတယ္။ ဒါေပမယ္႔ အတြဲအစပ္ အသစ္ေတြနဲ႕ အဓိပၸာယ္အသစ္ေတြကို အေဟာင္းေတြထဲကလည္းထုတ္ႏုိင္ပါတယ္။ Ezra Pound ကိုယ္တိုင္ Make it new ဆိုတဲ႔စကားလံုးကုိ အသစ္ေျပာခဲ႔တာ ဟုတ္ခ်င္မွဟုတ္ပါလိမ္႔မယ္။ သူ႕ေရွ႕မွာ ေတာ္စတြိဳင္းက "Make it strange" လို႕ေျပာခဲ႔ဖူးလို႕ပါ။ ဒီေနရာမွာေတာ႔ Ezra Pound ဟာ ဂ်ပန္ကဗ်ာေတြနဲ႔ ခလုတ္တိုက္မိပါတယ္။ ဂ်ပန္ကဗ်ာေတြက သစ္ဖို႕မလိုဘူး။ သိျမင္ဖို႕လိုတာျဖစ္လို႕ပါ။ Ezra Pound ေျခေထာက္နည္းနည္းနာသြားပါတယ္။ .....(ၾကံဳတဲ႔အခါ ဆက္ေရးပါမည္။ ၾကံဳတဲ႔အခါ ဖတ္လိုက္ပါ။)


ခင္မင္စြာျဖင္႔
Zephyr

Peace B with U.